Over

Over het project

Deze site is een portaal voor het project Brabantse Wouden als Circulair Houtplatform, dat ontstond binnen het kader van een oproep voor Living Labs in de Circulaire Economie, gesubsidieerd door VLAIO (Vlaanderen Is Ondernemen).

Het idee voor het project Brabantse Wouden als Circulair Houtplatform ontstond tegen de achtergrond van Het Vlaams Regeerakkoord 2019-24. Dit akkoord voorziet in maatregelen om de bosoppervlakte op korte termijn sterk uit te breiden, bossen (klimaat-)robuuster te maken en de functie van bos als koolstofreservoir te versterken. Hiertoe besloot Vlaanderen om versneld 4000 ha bos aan te planten, waarvan 500 ha in het Nationaal Park Brabantse Wouden, met aan de klimaatwijziging aangepaste boomsoorten. Dit zal het aanbod van houtsoorten waarmee weinig ervaring bestaat op vlak van verwerking, in de nabije toekomst sterk doen toenemen.

Met dit project willen we de mogelijkheden van die houtsoorten uittesten, zodat hout uit eigen bossen kan gevaloriseerd worden als bouwmateriaal en grondstof voor de lokale markt. Om dit zo duurzaam en ecologisch mogelijk aan te pakken, experimenteren we met kleinschalige oogsttechnieken (‘hout oogsten in functie van de einddoelstelling’ versus ‘bomen kappen in functie van volumes’), niet-chemische behandelingsmethoden zoals thermowood en circulair houtgebruik.

Met behulp van ecologische technieken die hout een hogere materiaalwaarde geven en meerdere gebruiksvormen na elkaar mogelijk maken, creëren we een gesloten materiaalcirkel: de houten constructies kunnen als ze in onbruik geraakt zijn of niet meer functioneel zijn ter plekke biodegraderen zonder schadelijke invloed op het ecosysteem. Door uitsluitend houten bouwelementen te gebruiken en zelfs metalen nagels, vijzen en lijm achterwege te laten, kan het in onbruik geraakte hout weer volledig in de natuur opgenomen worden en haar eigen bijdrage leveren aan de biodiversiteit.

Het creëren van een korte keten is hierbij cruciaal. Bosbeheerders, houtverwerkers en eindgebruikers zijn op dit moment gescheiden werelden. Wij brengen ze samen zodat elke stap van het proces zo duurzaam mogelijk gezet kan worden.

Waarom lokaal hout?

Onder invloed van de Natura 2000-richtlijnen en de heersende klimaatwijziging, ondergaan onze bossen nogal wat veranderingen wat hun bomenbestand betreft. Bosbeheerders passen hun beheerplannen aan de Natura 2000-richtlijnen en aan de klimatologische omstandigheden aan door het planten van meer gemengd inheems loofbos en meer klimaatbestendige soorten. Hierdoor zal er op korte termijn veel hout beschikbaar komen: op dit moment bestaat een groot deel van het bomenbestand in het Nationaal Park namelijk uit beuk en uitheems naaldbos. Zoals de zaken er vandaag voorstaan, zou al dit hout vervolgens uitgevoerd of als brandstof gebruikt worden. Wij zien dit echter als een kans om dit hout te gebruiken voor het opbouwen van een lokale en duurzame houteconomie. Zo trachten we niet alleen de ecologische voetafdruk van de nijverheid- en bouwsector te verkleinen, we willen tevens kleine bedrijven steunen en lokale tewerkstelling bevorderen. Waar dat niet mogelijk is, wordt gezocht naar de verwerkingsfaciliteit die het beste scoort op vlak van duurzame mobiliteit.

Hoe kunnen we een lokale, duurzame houteconomie ondersteunen?

Kleine houtverwerkingsbedrijven hebben het tegenwoordig om verschillende redenen lastig om lokaal hout in te kopen. Enerzijds is het aanbod weinig tot niet aan hun vraag aangepast: er wordt vooral hout aangeboden in grote, heterogene loten, terwijl kleine zagerijen slechts een deeltje hiervan kunnen gebruiken voor hun eigen activiteiten. Zij hebben eerder nood aan kleine, homogene loten. Verder zijn de laatste decennia verschillende plaatselijke zagerijen en drogerijen gesloten, wat de toegang tot kwalitatief lokaal hout voor kleine houtverwerkers nog bemoeilijkt.

Brabantse Wouden als Circulair Houtplatform probeert dit proces om te keren door flexibele oplossingen aan te bieden zoals een mobiele zagerij, manuele houtoogst, een mobiele drogerij en andere mobiele kleine machines (vb om het hout te splijten), die dan regionaal ingezet kunnen worden voor verschillende kleinere bedrijven. Door hout langs de kant van de weg te verkopen in plaats van op een centraal georganiseerde grote houtmarkt, willen we het daarnaast ook mogelijk maken om kleine, homogene hoeveelheden aan te kopen.

Hout uit eigen woud heeft bovendien als bijkomend voordeel dat de houtoogst het plaatselijke bosbeheer kan ondersteunen. Zo kan er bijvoorbeeld ook geopteerd worden voor verkoop op stam: de koper kan in dat geval als het ware zijn eigen boom gaan kiezen uit een keure door de boswachter geselecteerde bomen, die dan manueel geveld wordt. Ook het transport zelf kan mits doordachte beslissingen aangepast worden om zo min mogelijk negatieve impact te hebben op de omringende natuur. Via raamcontracten kunnen de meest geschikte en bodemvriendelijke exploitatiemachines beschikbaar gemaakt worden voor verschillende boseigenaars in de buurt, waardoor het vermijden van nevenschade ook voor kleinere spelers toegankelijk wordt. Op die manier worden zowel de financiële als de ecologische impact beperkt.

Tenslotte willen we de plaatselijke houtnijverheid ook voorbereiden op de toekomst, door nu al te leren hoe we het hele houtverwerkingsproces kunnen toespitsen op de nieuwe, meer klimaatbestendige boomsoorten die op lange termijn aan belang zullen winnen. Een goed voorbeeld hiervan is de tamme kastanje, die nu al gebruikt wordt voor buitentoepassingen, maar die tot op heden steeds uit Frankrijk ingevoerd werd. Deze soort zal de komende decennia echter ook in België veel talrijker aanwezig zijn in onze bossen.

Situering

Het Nationaal Park Brabantse Wouden is een 470 km² groot gebied, waarvan 329 km² zich in Vlaanderen bevindt, 110 km² in Wallonië en 31 km² in Brussel. Het wordt gevormd door een natuurkern en een landschappelijke zone. De Vlaamse natuurkern bestaat uit de drie natuurcomplexen Zoniënwoud, Meerdaalwoud-Dijlevallei en Hallerbos, en uit kleinere bossen op het plateau van Moorsel tot Bertem, de verbindingsbossen in Beersel, de Zennebeemden en de Molenbeekvallei in Bierbeek.

Onze partners